Faize Sıhhati Hakkında…

admin Cinsel Sağlık Temmuz 2, 2021

Faize Sıhhati Hakkında ‘Doğru’ Sanılan 10 ‘Yanlış”

Kanser hastaları çocuk sahibi olamazlar, anne olmamış kadınlara spiral takılmaz… Faize sıhhati hakkında cemiyette ‘doğru’ bilinen yanlış balakalar anne baba adaylarının afaki yere kaygı etmelerine, hatta rehabilitasyon için doktora başvurmada gecikmelerine bile yol açabiliyor! Sahi nedir bu hurafelerin doğruları?

Doğum hakimiyet hapları kısırlığa yol açar, kanser hastaları çocuk sahibi olamazlar, istenilen her yaşta anne olunabilir… Cemiyette faize sıhhati hakkında yerleşmiş olan “yanlış” balakalar bir yandan anne baba adaylarının afaki yere kaygıya kapılmalarına veya yargılanmalarına, değişik yandan da ‘nasıl olsa çocuk sahibi olamayacağım’ düşüncesiyle rehabilitasyon için doktora başvurmakta gecikmeleri gibi ciddi meselelere neden olabiliyor! Peki ya bu hurafelerin doğrusu nedir? Tüp Bebek Merkezi Mesulü Prof. Dr. Tansu Minik, faize sıhhati hakkında cemiyette yerleşmiş olan ‘yanlış’ balakaların ‘doğru’larını anlattı!

1. YANLIŞ: Doğacak bebeğin cinsiyetini anne belirliyor.

DOĞRUSU: Kadının genetik yapısı 46XX biçimindedir ve tüm hücrelerinde x kromozomu vardır. Erkeklerin genetik yapısı ise 46xy’dir. Dolayısıyla bazı sperm hücrelerinde x bazılarında ise y kromozomu vardır. Y kromozomu taşıyan bir sperm yumurtayı döllerse erkek bebek, x kromozomu taşıyan bir sperm yumurtayı döllerse kız bebek oluyor. Dolayısıyla doğacak bebeğin cinsiyetini kadın değil, erkek belirliyor. Tüp bebek ile seçilip yumurtaya enjekte edilen spermin genetik yapısına ise bakılamıyor. Ancak oluşan embriyonun genetik yapısı araştırılarak kız ya da erkek olduğu belirlenebiliyor. Cinsiyet tercihi ülkemizde yalnızca tıbbi sebeplerle yapılabiliyor.

2. YANLIŞ: Kanser hastaları çocuk sahibi olamazlar.

DOĞRUSU: Kanser rehabilitasyonu; cerrahi, kemoterapi veya radyoterapi biçiminde uygulanıyor. Bu rehabilitasyonlar, sperm ve yumurta gibi faize hücrelerini üreten testis ve yumurtalığa zarar verebiliyor. Bu sebeple rehabilitasyon evvelinde hastadan doku veya hücreler alınıp -196°C de dondurularak ileride kullanılmak üzere saklanabiliyor. Bu 18 yaşındalik çocuk yaştaki kanser hastalarına da umut oluyor. Kanser olan hastanın konutlu olduğu vaziyetlerde tüp bebek teknolojisiyle embriyo elde etmek ve bunu aynı koşullarda dondurarak gizlemek çok daha başarılı neticeler alınmasını sağlıyor. İyileşme bitirildiğinde embriyo annenin rahmine transfer edilerek gebelik elde ediliyor.

3. YANLIŞ: Cinsel ilişkide bulunmamak veya hamile kalmamak yumurtaları koruyor.

DOĞRUSU: Kız çocukları yumurtalıklarında bir milyon civarında rezerv, yani biyolojik çeyiz ile doğuyor. Ergenlik ile birlikte adet kanamaları ve yumurtlamaları başladığında her ay bir yumurta üretilirken, neredeyse bin tanesi ise ölüyor. Ve bir gün bu biyolojik çeyiz tükeniyor. Sanılanın aksine cinsel hayat, gebelik sayısı veya doğum hakimiyet hapı kullanımı bu seyri değiştiremiyor.

4. YANLIŞ: Genetik hastalığı olanlar sıhhatli bebek sahibi olamazlar.

DOĞRUSU: Genetik hastalıklardan bazıları, hem anneden hem de babadan gelen hastalıklı gen olmasını gerektirirken, bazıları ise tek bir hastalıklı gen ile ortaya çıkabiliyor. Böyle vaziyetlerde tüp bebek operasyonu uygulanıyor ve embriyolar laboratuar etrafında elde ediliyor. Genetik bvefatta araştırılan embriyoların hangisinin sağlam, hangisinin hasta ve hangisinin taşıyıcı olduğu “Preimplantasyon Genetik Tanı” yöntemiyle tespit edilerek uygun embriyolar rahme transfer ediliyor. Aynı yöntem sayesinde tehlike grubunda olan 35 yaşından büyük kadınlar da Down belirtiyi olmayan sıhhatli bebekler doğurabiliyor. Preimplantasyon Genetik Tanı ile ailedeki hastalıklı bireye doku ve uzuv bağışı yapabilecek biçimde genetik uyumu olan bebek de elde edilebiliyor.

5. YANLIS: Sperm sayımında hiç sperm bulunmayan erkekler baba olamazlar.

DOĞRUSU: “Azospermi” ismi verilen bu gidişat 2 ana sebeple oluşuyor: Biltihapçısı, üretilen spermin çıkış yollarının tıkalı olması. Bu vaziyette testislerden biyopsi ile sperm elde etmek yüzde 100 oranında başarı sağlıyor. Elde edilen sperm ya eşinin yumurtasına enjekte edilerek embriyo oluşturuluyor ya da dondurularak saklanabiliyor. İkincisi ise çok az sperm üretildiği için sperm bulunamayan erkekler. Bu gidişat bazı genetik hastalık ya da enfeksiyon nedenliyle oluşuyor. Bu meseleyi yaşayan erkeklerde bile “Mikro Tese” yöntemiyle mikroskop altında biyopsi yapılarak sperm bulunabiliyor.

6. YANLIŞ: İlk tüp bebek sınaması başarılı olmaz.

DOĞRUSU: Ülkemizde Mart 2010 tarihindeki bir yönetmelikle ana rahmine transfer edilen embriyo sayısına tertip etme ve sınırlama getirildi. Bu tertip etmeye göre; 35 yaşından daha Lolita kadınlarda 1. sınamada ve 2. sınamada 1 embriyo, değişik tüm vaziyetlerde ise 2 embriyo verilebiliyor. Çoğul gebelikleri azaltmaya yönelik bu uygulamanın tüp bebekteki gebelik kısmetini de bir ölçü eksiltmesi beklenebilir. Ancak transfer edilecek embriyonun çok dikkatli tercihi, “metabolomics” yöntemi uygulaması veya 5. gün embriyo blastokist transferi gibi yöntemlerle gebelik oranı daha önceki düzeylerde tutulmaya çalışılıyor. Zati tüp bebek ekibinin en büyük isteği de daha ilk sınamada tekil bir gebelik elde etmek.

7. YANLIŞ: Doğum hakimiyet hapları kısırlığa yol açıyor.

DOĞRUSU: Daha Önceki doğum hakimiyet hapları içinde yer alan progestinler ödem ve kilo çoğalışına yol açıyordu. Ancak günümüzün çağdaş hapları bu stil yan tesirler oluşturmuyor. Çağdaş doğum hakimiyet hapları çok düşük doz kadınlık hormonu östrojen ve nitelikli progestin, yani yumurtlama hormonu içeriyor. Kullanılmaya başlandığında yumurtalıklar dinlenmeye çekiliyor ve yumurtlamayla birlikte yumurtalıkların yaptığı tüm hormon salgılaması duruyor. Kaynağı kadının kendi yumurtalıkları olan erkeklik hormonu androjen de salgılanmıyor; bunun neticeyi olarak tüylenme ve sivilceler eksildiği gibi, adet kumpassızlığı meseleyi de kayboluyor. Doğum hakimiyet haplarının kısırlık yapmaları da olası değil. Zira tesirleri zati yalnızca 1 gün sürdüğü için her gün alınmaları gerekiyor; bırakılınca da tesirleri hemen kayboluyor.

8. YANLIŞ: İlk gebeliğini kürtajla aldıran kadınlar bir daha hamile kalamazlar.

DOĞRUSU: Gerektiği derinlikte, rahim içine hasar vermeden yapılan, içeride parça kalmayan ve enfeksiyon için ihtiyatları alınmış kürtajlar sonraki gebeliği hasar vermezler. Ancak, yine de andırdırmak gerekir ki kürtaj bir aile tasarılama yöntemi değildir. Kürtaj bebeğin anormal olduğu vaziyetlerde, gebeliğin anne hayatını tehdit ettiği vaziyetlerde ve tecavüz gibi istenmeyen gebelik gidişatlarında uygulanması gereken bir yöntem. Gebelikten korunmak için çağdaş yöntemleri seçim faktörüz gerekiyor.

9.YANLIŞ: Gebeliği önlediği için doğum yapmamış kadına spiral takılmaz.

DOĞRUSU: Spiral enfeksiyon yapmıyor ama enfeksiyon varmış gibi bir reaksiyon doğuruyor. Bu reaksiyon nedeniyle salgılanan maddeler de rahim içini gebeliğe uyumsuz hale getiriyor. Bu tesir spiral durdukça devam ediyor, çıkarılınca düzeliyor. Ayrıca, bazı spirallerdeki bakır sperm öldürücü tesir yapıyor. Hormonlu spiraller aynı zamanda rahim ağzı salgı yapısını ve rahim içini değiştirerek gebeliği önlüyor. Damar veya karaciğer hastalığı gibi muhtelif sebeplerle değişik yöntemleri kullanamayan doğum yapmamış kadınlara da spiral takılabiliyor. Ancak, her 6 ayda bir hakimiyet edilmesi gerekiyor.

10. YANLIŞ: İstediğim her yaşta çocuk doğurabilirim.

Türkiye’de vasati menopoz yaşı 48 yıldır. Ancak menopozdan 10 yıl evvelinden başlayarak hem natürel, hem de tüp bebek yoluyla hamile kalmak zorlaşmaya başlıyor. Öyle ki 20 yaşındaki bir kadının bir aylık cinsel beraberlik sonrası hamile kalma talihi yüzde 25 iken bu baht 40 yaşında yüzde 5’e kadar düşüyor. Dolayısıyla “çocuk da yaparım kariyer de” sıralamasında çocuğun biyolojik olarak öncelikli olması gerekiyor. Zira bazı kadınlarda büyüyen erken menopoz bu tasarıları daha da alt üst edebiliyor. Ayrıca yumurtalıkta çikolata kisti ve sık ameliyat geçiren kadınlar ise bu mevzuda daha da dikkatli olmalılar.